Zabierzemy Was dzisiaj w drugą część podróży po różnych zakątkach świata, której tematem przewodnim jest karnawał. Wskażemy najbardziej charakterystyczne elementy tradycji świętowania tego czasu rozpusty i zabawy bez umiaru. Zwrócimy uwagę na wpisane w historię zapustną zwyczaje, nieodzowne elementy charakterystyczne dla danego kręgu kulturowego, takie jak stroje, tańce czy spożywane w tym okresie przysmaki. Mamy nadzieję, że zachęcimy Was do podróży w rozmaite miejsca, które w sezonie tzw. ostatków mają do zaoferowania mnóstwo atrakcji, o których pamięta się całe życie.
Wenecja
Karnawał wenecki jest chyba wszystkim znany, a nieodzowny rekwizyt towarzyszący zabawie w tym pięknym włoskim mieście niemal każdy z nas wykorzystywał – czy to w czasach dziecięcych balików czy późniejszych imprez sylwestrowych.
Mowa oczywiście o pięknie zdobionej masce, bez której trudno wyobrazić sobie wenecką uroczystość. Te oryginalne maski wykonywano w średniowieczu z papier-marche, ale też z porcelany, gipsu albo po prostu gazy. Dekorowano je piórami, koralikami, cekinami czy też koronkami, a zakładano już 26 grudnia, by ostatecznie z nimi się rozstać dopiero w środę popielcową.
Wenecki karnawał należy to niezwykle widowiskowych i efektownych imprez ulicznych. Sercem imprezy jest słynący ze świetnej akustyki Plac św. Marka, z którego rusza barwna parada przedstawicieli poszczególnych dzielnic miasta z Dożą i Biskupem na czele. Dotarcie pochodu do dzwonnicy jest traktowane jako oficjalny moment zainicjowania karnawałowego szaleństwa.
Główną sceną podczas karnawału jest właśnie plac św. Marka, który często określa się mianem największej sali balowej świata.
Lot Anioła
Po przemarszu następuje słynny „lot Anioła”, czyli popis akrobaty, który najpierw wspina się na dzwonnicę bazyliki z przyczepionymi do pleców skrzydłami, a następnie opuszcza się, zrzucając na tłum mnóstwo konfetti.
Podczas trwania karnawału w malowniczym włoskim mieście odbywają się oczywiście bale, koncerty czy pokazy masek. Ale wszyscy najbardziej czekają na finałowe dni, kiedy zabawa po prostu eksploduje. Ten czas zdecydowanie należy do mieszkańców Wenecji, którzy z czeluści swych szaf i skrzyń wyjmują często przekazywane z pokolenia na pokolenie historyczne stroje, maski, a także peruki.
Przebierańcy poruszają się z pochodniami w dłoniach i włączają w tłum turystów, którym chętnie pozują do pamiątkowych zdjęć. Dzięki temu bowiem pamięć o przeszłości zostanie uwieczniona. Na malowniczych ulicach miasta można spotkać także akrobatów, trubadurów i rozmaitych tancerzy. Samo zakończenie karnawału ogłaszają dzwony na Placu św. Marka, zdjęcie masek i pokaz fajerwerków tuż przed północą.
Początki weneckich zabaw karnawałowych
Tradycja zabawy karnawałowej w Wenecji sięga XI wieku, kiedy to zwyczaj przywdziewania kostiumów i zasłaniania twarzy maską miał znosić różnice społeczne i w ten sposób przyczyniać się do jednoczącej zabawy. Dzięki temu np. nawet zakonnice mogły włączyć się w zabawę, pozwalając sobie na odrobinę szaleństwa. Poza tym w tamtym okresie w Wenecji niemal wszyscy się znali, a zatem zakrycie twarzy pozwalało na zachowanie anonimowości i popuszczenie fantazji bez obawy o plotki. Maski zatem poza akcentem dekoracyjnym stanowiły też bardzo praktyczny rekwizyt.
Najsłynniejszą była biała maska z wysuniętą szczęką, tzw. bauta. Umożliwiała ona picie i jedzenie bez konieczności zdejmowania, a poza tym nieco modyfikowała brzmienie głosu, co zapewniało jeszcze większą anonimowość. Popularne były też maski medyka, które charakteryzował długi, zakrzywiony dziób. W przeszłości nosili je główne lekarze, na co oczywiście wskazuje sama nazwa. Wówczas w dolnej części dzioba umieszczano zioła, które miały chronić przed wszelkimi infekcjami. Kobiety zakładały moretty – czy niewielkie fikuśne maseczki wykonane z czarnego aksamitu.
Zabawa wenecka słynęła z niezwykłej głośności i rozpasania obyczajowego, co próbowano ukrócić. Niemały udział w tym miał sama Napoleon Bonaparte, który czynił wiele zabiegów, by zakazać karnawału w Wenecji.
Fasnacht, czyli jak się bawią Szwajcarzy
Jeśli jesteście otwarci na nowe doznania karnawałowe – koniecznie zaplanujcie w tym okresie wyjazd do Szwajcarii na Basel Fasnacht. W Bazylei główna fiesta trwa 3 dni.
Początkiem zabawy jest tzw. Morgenstreich, czyli „poranny figiel”. Gdy gasną światła, o świcie, do akompaniamentu werbli i fletów piccolo na ulice Starego Miasta wychodzą postacie w maskach niosące kilkumetrowe latarnie. Przy takim klimatycznym oświetleniu pochód przypomina nieco marsz widmowych stworzeń.
Po południu z różnych miejsc Bazylei startują różne kliki – czyli parady, w których udział biorą setki poprzebieranych uczestników i towarzyszących im muzykantów nazywanych Gugge grających na piszczałkach i różnych instrumentach perkusyjnych.
Przed karnawałem poszczególne kliki wybierają sujet, czyli motyw stroju, który będzie identyczny dla wszystkich uczestników. Twarze zakrywają maski, nazywane Larve. Największą popularnością wśród wybieranych figur cieszą się stare ciotki, pajace, błazny i przede wszystkim Waggis – postacie przebrane za wieśniaków w maskach z obowiązkowo czerwonym nosem i okazałą czupryną.
Co istotne – jeżeli zawitacie do Bazylei w karnawale nastawcie się, że dane Wam będzie tylko przypatrywanie się wszystkim scenom, ponieważ maski i przebrania są – zgodnie z tradycją – zarezerwowane wyłącznie dla mieszkańców miasta
Poszczególne grupy przebierańców prezentują rozmaite inscenizowane scenki. W trakcie tych ulicznych przedstawień obdarowują widzów słodkościami, pomarańczami i gałązkami mimozy. Poza tym ulice toną w konfetti, które również należy do zwyczajów karnawałowych.
Szwajcarski humor
Następne dni karnawałowego szaleństwa wypełniają zabawy odbywające się w barach i restauracjach, w których odbywają się występy tzw, Schnitzelbank. Te scenki mają charakter satyryczny i groteskowy, których tematem bywają aktualne wydarzenia, a bohaterami żartów są znane osoby. Często dotykają ważnych problemów, jak np. globalne ocieplenie, wysokość emerytur, skandale w kościele czy kwestie chirurgii plastycznej. Tu nie ma tematów tabu.
Wówczas też jest szansa, by usłyszeć lokalny dialekt, bowiem często tłem tych parodii są piosenki śpiewane w tej odmianie języka.
Warto jeszcze wspomnieć o karnawałowym menu w Bazylei – w barach w porze śniadaniowej dominuje mączna zupa i tradycyjne ciasto cebulowe Bölletünne.
Finał karnawału w Bazylei to przede wszystkim pożegnanie latarni zgodnie z rytuałami danej kliki. Najczęściej towarzyszą temu skomponowane na tę okazję specjalne pieśni.
Podczas karnawału w Bazylei można też spotkać przedstawicieli powołanego w 1901 roku Fasnachts-Comite, którzy udzielają informacji związanych z przebiegiem imprezy i można też od nich kupić specjalne odznaczenia karnawałowe – Blaggede. Dochód uzyskany ze sprzedaży tych specyficznych kotylionów przeznacza się na organizację imprezy w kolejnym roku.
Karnawał w Puno
Nie można też pominąć w tym zestawieniu karnawałowych zabaw w peruwiańskim mieście Puno położonym nad jeziorem Titicaca.
Świętowanie startuje 2 lutego, w święto Matki Boskiej Gromnicznej – wówczas zespoły muzyczne o indiańskich korzeniach eksponują swoje umiejętności. Po południu rozpoczyna się procesja kościelna, po zakończeniu której odbywają się trwające wiele godzin pokazy taneczne. Podczas występów słychać tradycyjne instrumenty, takie jak fujarki tarka i kena, jak też składające się z drewnianych piszczałek fletnie Pana.
Tancerze występują w regionalnych kostiumach, których charakterystycznym znakiem rozpoznawczym są spiczaste czapeczki chulio.
Karnawał w Puno ma ciekawy finał – po tygodniowych uroczystościach organizuje się Diabladę. Jest to wielki pokaz uczestników w rozmaitych kostiumach, wśród których – jak nietrudno się domyśleć – dominują przebrania diabła.
Fastelavn, czyli karnawał po duńsku
Przez 7 tygodni poprzedzających niedzielę wielkanocną warto zajrzeć również do Danii, by przekonać się, w jaki sposób celebrowany jest w tym kraju karnawał. Nordyckie świętowanie sięga genezą do chrześcijańskiej tradycji, a sama jego nazwa Fastelavn wywodzi się od słowa vastelavent, co można tłumaczyć jako „wieczór przed świętem”. Co ciekawe – święto było od samego początku zwalczane przez kościół, jednak tradycja okazała się silniejsza niż jakiekolwiek restrykcje.
Kot w beczce
Niektóre elementy karnawałowych ceremoniałów duńskich mogą niektórym wydać się dość kontrowersyjne. Do takich np. należy zabawa w „kota w beczce”, która w przeszłości miała drastyczny przebieg. Na drzewach zawieszano bowiem drewniane beczki, w których umieszczano czarnego kota. Beczułkę starano się za wszelką cenę zbić z drzewa – najlepiej tak, by odpadło jej dno. Następnie zabijano kota, co miało zapobiec wszelkiemu złu. Zwycięzca w niektórych rejonach Danii w nagrodę był zwalniany z płacenia podatków.
Ten drastyczny zwyczaj maltretowania zwierzęcia zaczął wywoływać sprzeciw w połowie XVIII wieku. Efektem tego było wprowadzenie modyfikacji do tradycji. Od połowy XIX wieku do beczki zaczęto wkładać martwego kota, a następnie szmacianą kukłę. Obecnie podczas karnawałowego szaleństwa w Danii wykorzystuje się beczki, na których widnieje tylko wizerunek kota. Wnętrze beczułki wypełnia się słodkościami i owocami przeznaczonymi dla dzieci. Ten, który zbije naczynie zostaje obwołany „kocim królem” lub „kocią królową”.
Podczas karnawału oczywiście i w Danii przygotowywane są uliczne parady, w których uczestniczą mieszkańcy miast przebrani w królewskie i rycerskie kostiumy. Dzieci najczęściej ubierają stroje klaunów. W przeszłości takie procesje maszerowały od jednej zagrody do kolejnej, zbierając od mieszkańców pieniądze i żywność, które przeznaczano na urządzenie wspólnego wieczoru ucztowania.
Warto też wspomnieć o kulinarnym specjale podczas Fastelavn. Są to słodkie bułeczki pokryte lukrem, których wnętrze wypełnia krem. Aby otrzymać taki smakołyk dzieci w Danii śpiewają specjalną rymowankę” „Karnawał nam nastał, ptysie z kremem szykuj! Jeśli ptysia nie dostanę, to narobię krzyku!”.
O tym, że Dania jest ciekawym krajem, możecie się przekonać podczas różnych wycieczek proponowanych przez Wakacyjną Papugę.
Karnawał w Oruro w Boliwii
Przywołując najciekawsze zabawy karnawałowe na świecie, warto wspomnieć o ceremoniach w górniczym boliwijskim mieście Oruro. Świętowanie karnawałowe nosi tam w sobie elementy przedkolumbijskich wierzeń indiańskich.
Karnawał w Oruro trwa 10 dni, a w sobotę przed Popielcem organizowana jest parada „entrada”. Stanowi ona kombinację pierwiastków chrześcijańskich, elementów tradycyjnej kultury i wpływów średniowiecznych misteriów. Od samego rano ulice zamieniają się w barwne pochody, podczas których zwyczajem jest wzajemne oblewanie się wodą i pryskanie pianką w sprayu.
Biorący udział w pokazie mają założone maski i barwne stroje. W paradach uczestniczy ok. 40 tysięcy tancerek i tancerzy, którym oczywiście towarzyszą muzycy. Przez całą dobę wędrują oni w kółko, pokonując 4-kilometrową trasę. Nie jest to jednak tylko marsz – artyści wykonując rozmaite tańce wywodzące się z tamtejszej tradycji, m.in. „lama lama” i „diablada”.
Boliwijskie tańce diabłów
Na szczególną uwagę zasługują te ostatnie, czyli „tańce diabłów”. Prowadzą je tancerze w strojach Lucyfera i Archanioła Michała. Tuż za nimi suną w tanecznym korowodzie setki artystów przebranych za czartów z rogatymi maskami o ogromnych błękitnych oczach. Pląsy mają odtwarzać triumfalną potyczkę anioła z diabłem. Jednocześnie oddają hołd mocom piekielnym, które stanowią ważny element prekolumbijskich wierzeń związanych z bogiem podziemi – Huari.
Karnawałowa impreza organizowana jest także, by oddać cześć Matce Boskiej z Socavón oraz Pachamamie – czyli inkaskiej Matce Ziemi. Trzeba też zaznaczyć, że w 2001 roku tamtejszy karnawał został ogłoszony Arcydziełem Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości. Z kolei 7 lat później wpisano go na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
Notting Hill Carnival
A może wybierzecie się na karnawał do Londynu? Tam gorączka zabawy skupia się w modnej dzielnicy Notting Hill, gdzie co roku w sierpniu organizowane są uliczne parady utrzymane w karaibskim stylu. Wakacyjny czas sprzyja takim gorącym imprezom w zazwyczaj deszczowej i spowitej mgłą stolicy Anglii.
Tradycja tego festiwalu wywodzi się od afroamerykańskich imigrantów z Karaibów, którzy wraz z odnalezieniem nowej ojczyzny postanowili przenieść do niej swoją tradycyjną zabawę karnawałową w rytmie calypso, samby i reggae. Imprezy tego typu zaczęto organizować w 1959 roku. Z czasem stały się hucznymi zabawami angażującymi ludzi z całego świata, tym samym stając się największym festiwalem ulicznym w Europie.
Londyn się bawi!
Zabawa odbywa się na dziesiątkach scen na długości 5 kilometrów w tej części Londynu.
Oczywiście na ulicach nie brakuje kostiumowych parad z tancerzami na platformach ciężarówek i korowodów bawiących się w gorących rytmach przebierańców. Uczestniczący w niej imprezowicze bawią się najpierw przy scenach, a następnie przenoszą się do klubów.
Zwyczajem imprezy jest konkurs najlepszych zespołów oraz orkiestr grających na narodowych instrumentach z Trynidadu i Tobago. Ponadto wybiera się Miss, Mistera oraz DJ-a karnawału.
Do Londynu na pewno warto się wybrać i to nie tylko w okresie karnawałowego szaleństwa – miasto oferuje bowiem w każdej porze roku mnóstwo atrakcji.
Karnawał w Nicei
Jeszcze jednym interesującym miejscem, do którego warto się udać w karnawałowym sezonie jest Nicea na Lazurowym Wybrzeżu. Biletowana impreza, podczas której zużywa się 20 ton konfetti, przyciąga miliony turystów.
Początki zabawy sięgają 1294 roku, a w obecnej formule organizowane są od 1872 roku. Rzekomo tamtejszy karnawał stworzono, aby burżuazja zimująca na francuskiej Riwierze miała zapewnioną rozrywkę.
Uroczystości rozpoczynają się w piątkowy wieczór od wjazdu olbrzymiej kukły – Króla Karnawału na Plac Massena. Przez kolejne dni zabawy król czuwa przy Fontannie Słońca i patronuje imprezie. Oczywiście przy jego boku pojawia się kukła Królowej Karnawału.
Co ciekawe – aby Karnawał w każdym roku zaskakiwał uczestników – zmienia się główny motyw, któremu podporządkowane są dekoracje i stroje uczestników, np. Król Sportu czy Król Muzyki.
Parady w Nicei są niezwykle spektakularne. Bierze w nich udział 1000 artystów z wielu, często egzotycznych, zakątków świata. Na ogromnych platformach można ujrzeć gigantyczne kukły, postacie bajkowe i oczywiście urocze dziewczęta w barwnych strojach. Przy platformach maszerują szczudlarze, czarownice i artyści ze szkół cyrkowych. Najważniejszy rydwan podczas parady to ten, na którym zasiada królowa karnawału otoczona mnóstwem storczyków.
Karnawał – kwiatowe bitwy w Nicei
W trakcie zabaw karnawałowych w Nicei organizuje się rozmaite wydarzenia towarzyszące, w tym wieczorną Paradę Światła czy imponującą Bitwę Kwiatową rozgrywającą się na Promenadzie Anglików. Taka walka należy naprawdę do pięknych widowisk. Barwny korowód pojazdów udekorowanych wonnymi kwiatami powoli sunie ulicami. Jadące nimi osoby rzucają w publiczność mimozami, gerberami, liliami i różami. Podczas bitwy wykorzystuje się ok. 100 tysięcy świeżych kwiatów.
Finałem imprezy w Nicei jest spalenie kukły czuwającego Króla Karnawału w Zatoce Aniołów. Potem odbywa się widowiskowy pokaz fajerwerków.
Karnawałowe szaleństwa nie mają granic!
W naszym zestawieniu nie sposób ująć wszystkich najsłynniejszych zabaw karnawałowych na świecie. Pominęliśmy wiele interesujących miejsc, w których zabawy przyjmują czasem szalony, innym razem ekstrawagancki albo co najmniej dziwny charakter.
Przykładowo – jeżeli udacie się do hiszpańskiego Kadyksu ujrzycie mieszkańców przebranych w niezwykłe stroje i śpiewających złośliwe satyryczne piosenki.
Gdybyście kiedyś w karnawałowym sezonie znaleźli się we włoskim Viareggio – ujrzycie gigantyczne kukły, które przygotowuje się na tę okazję. Niektóre z nich osiągają wysokość nawet 20 metrów! W innym włoskim mieście – Ivrei rozgrywa się w tym okresie tradycyjne bitwy na pomarańcze. Ta odnosi się do wojny domowej i potyczek między prostym ludem a wojskiem królewskim.
Warto też zajrzeć do hiszpańskiej miejscowości Torello, w której w dniu „Senyoretes and homenots” odwraca się role kobiece i męskie. Wówczas na ulicach spotkacie poprzebieranych za kobiety mężczyzn i odwrotnie – damy udające dżentelmenów.
A zatem – na pewno warto planować podróże w rozmaite zakątki świata, by poznać sposób celebrowania tego wyjątkowego okresu i oczywiście włączyć się w karnawałowy korowód.
Jeśli poszukujecie jeszcze innych inspiracji na wakacje to zachęcamy do skorzystania z naszej wyszukiwarki.